Ιστολόγιο

Οδηγός επιβίωσης στη σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού: Η Σωστή Χρήση της Νυχτερινής και της Σκοτεινής λειτουργίας

To φως και το σκοτάδι αποτελούν 2 θεμελιώδη χαρακτηριστικά της εμπειρίας μας κατά την επαφή μας με τον ψηφιακό κόσμο.

Παρότι και οι 2 λειτουργίες, Σκοτεινή και Νυχτερινή Λειτουργία (Dark & Night Mode), μπορούν να βελτιώσουν την χρηστικότητα των συσκευών μας υπό συγκεκριμένες συνθήκες (π.χ. να μειώσουν την κούραση των ματιών υπό συνθήκες χαμηλού φωτισμού) και επιπλέον η Σκοτεινή Λειτουργία έχει αποδειχθεί ότι παρατείνει τον χρόνο της μπαταρίας (ισχύει μόνο για χρήση οθόνης τύπου OLED ή ΑΜΟLED), το περιβάλλον εργασίας σε οθόνες με σκοτεινό φόντο (dark themed), μπορεί να βλάψει σημαντικά την εμπειρία του χρήστη όταν χρησιμοποιείται με λάθος τρόπο.

Νυχτερινή Λειτουργία
Το ορατό φως αντιστοιχεί στο τμήμα του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος μεταξύ 400-700 νανομέτρων. Οι οθόνες συνήθως παράγουν μπλε φως το οποίο βρίσκεται στο χαμηλό του φάσματος. Κατά την διάρκεια της ημέρας, το μπλε φως που εκπέμπεται είναι πολύτιμο καθώς υποστηρίζει την εύρυθμη λειτουργία του σώματος και του εγκεφάλου, ενώ παράλληλα βελτιώνει την παρατηρητικότητα. Παρόλα αυτά αν εκτεθούμε σε αυτό κατά την διάρκεια της νύχτας, μπορεί να έχει αρνητικά αποτελέσματα στον βιορυθμό μας και να διαταράξει την φυσιολογική ροή του ύπνου μας (Cajochen et al.,2011, Tosini et al., 2016).

1 Το φάσμα του φωτός από Fulvio314 με άδεια χρήσης CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons

Όταν ενεργοποιείται η Νυχτερινή Λειτουργία στην συσκευή σας, εκπέμπεται φως χαμηλότερης ενέργειας, μεταξύ κίτρινου και κόκκινου χρώματος, αντί του μπλε φωτός που εκπέμπεται συνήθως. Συνεπώς, η ενεργοποίηση της Νυχτερινής Λειτουργίας σε συσκευές iPhone ή Android, μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη της διαταραχής του ύπνου και της κόπωσης των ματιών.

2 Νυχτερινή Λειτουργία ανενεργή (Night Mode off) (αριστερά) και Νυχτερινή Λειτουργία ενεργή (Night Mode on) (δεξιά). Φωτογραφία: Wikipedia

Πότε χρησιμοποιώ τη Νυχτερινή Λειτουργία
Παρότι η μείωση της κόπωσης των ματιών μπορεί να επιτευχθεί και μέσω της Σκοτεινής Λειτουργίας, η Νυχτερινή Λειτουργία, σε αντίθεση με την Σκοτεινή Λειτουργία που μπορεί να χρησιμοποιείται όλη την ημέρα, είναι καλό να τίθεται σε λειτουργία αργά το απόγευμα, όπως για παράδειγμα 2 με 3 ώρες πριν πάμε για ύπνο, ώστε να βοηθήσουμε τον εγκέφαλο να μπει σε λειτουργία ύπνου.
Ο λόγος για τον οποίο δεν συστήνεται η χρήση της Σκοτεινής Λειτουργίας πριν πάμε για ύπνο, είναι γιατί σε αυτή την λειτουργία το φόντο της οθόνης γίνεται σκοτεινότερο, με αποτέλεσμα να μην βοηθάμε τον εγκέφαλο μας να προετοιμαστεί για τον ύπνο (ειδικά εάν το κείμενο και άλλα γραφιστικά στοιχεία της οθόνης δεν είναι σωστά προσαρμοσμένα σε αυτό το σκοτεινότερο φως).
Αντίθετα, η Νυχτερινή Λειτουργία μετατρέπει το χρώμα που εκπέμπεται σε ένα θερμότερο χρώμα, το οποίο έχει αποδειχτεί ότι συμβάλλει όχι μόνο στην μείωση της κούρασης των ματιών αλλά και στην βελτίωση του βιορυθμού μας, καθώς εμποδίζει την εκπομπή μπλε φωτός από την οθόνη.

Σκοτεινή Λειτουργία
Η ένταση του φωτός μπορεί να αποτελέσει πρόβλημα σε ανθρώπους οι οποίοι παρουσιάζουν μία ευαισθησία στο φως, ακόμα και κατά την διάρκεια της ημέρας. Η Σκοτεινή Λειτουργία, μετατρέπει το περιβάλλον εργασίας εφαρμογών με φόντο ανοιχτού χρώματος σε σκοτεινό, και οι αποχρώσεις συνήθως κυμαίνονται στο φάσμα μεταξύ γκρίζου και μαύρου. Με αυτόν τον τρόπο, το μπλε και άσπρο φως επικεντρώνεται μόνο στα κείμενα και άλλα γραφιστικά στοιχεία της οθόνης. Η Σκοτεινή Λειτουργία μπορεί να ενεργοποιηθεί σε εφαρμογές που την έχουν ήδη ενσωματωμένη. Παρόλα αυτά, η ποιότητα της εν λόγω λειτουργίας, μπορεί να είναι δυσάρεστη καθώς εξαρτάται από το αν τα κείμενα και λοιπά γραφικά της συσκευής προσαρμόζονται επαρκώς στο μοτίβο του σκοτεινού χρώματος.

3 Πρόγραμμα περιήγησης σε φορητό υπολογιστή σε απεικόνιση Σκοτεινής Λειτουργίας

Πότε και πως πρέπει να χρησιμοποιείται η Σκοτεινή Λειτουργία
Όταν θέλουμε να ξεχωρίσει ένα συγκεκριμένο στοιχείο στο περιεχόμενο της οθόνης μας, η Σκοτεινή Λειτουργία είναι ο τρόπος να το πετύχουμε. Πολύχρωμα και ζωηρά γραφικά, πάντα ελκύουν την προσοχή σε ένα σκοτεινό φόντο. Είναι υπερβολικά δύσκολο να έχουμε το ίδιο αποτέλεσμα με πολύχρωμα γραφικά σε λευκό φόντο.

Θολότητα και το φαινόμενο «halation» που προκαλούνται από την Σκοτεινή Λειτουργία
Παρόλα αυτά, όσοι από εσάς επιθυμούν να ενεργοποιήσουν την Σκοτεινή Λειτουργία σε περιβάλλον εφαρμογών, θα πρέπει πρώτα να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της θολότητας. Όταν τα μάτια μας εκτεθούν σε Σκοτεινή Λειτουργία, οι κόρες διαστέλλονται ώστε να μπορέσουν να προσλάβουν το οπτικό ερέθισμα. Η θολότητα είναι το «τίμημα» που θα πρέπει να πληρώσουμε γι’ αυτό, καθώς η διαστολή των κορών των ματιών μας προκαλεί την αλλοίωση της οπτικής ακρίβειας. Από την άλλη, όταν οι κόρες των ματιών μας εκτεθούν σε ανοικτό φως, αναγκάζονται να συσταλούν για να προσαρμοστούν στην φωτεινότητα, γεγονός το οποίο βελτιώνει την ευκρίνεια. Συνεπώς, τώρα αρχίζετε να καταλαβαίνετε γιατί η σκούρα γραμματοσειρά σε άσπρο φόντο θα έμοιαζε ευκρινέστερη και γιατί η λευκή γραμματοσειρά σε σκούρο φόντο δεν είναι καλή ιδέα.

4 Διεσταλμένη κόρη σε σκοτεινό περιβάλλον (αριστερά) vs Συσταλμένη κόρη σε φωτεινό περιβάλλον (δεξιά).

Ένα σημαντικό πρόβλημα το οποίο μπορεί να συμβεί κατά την Σκοτεινή Λειτουργία είναι αυτό που αποκαλούμε «halation». Το «halation ή γυαλάδα» συμβαίνει όταν το φως διαχέεται από τα φωτεινά σημεία της οθόνης προς τα σκοτεινά σημεία λόγω των αντανακλάσεων που προκαλούνται από την επιφάνεια της εικόνας, το εσωτερικό της αναπαράστασης και την ανάλυση της οθόνης (pixels surface) (Schroeder et al., 2005).

5 Τα χρώματα φαίνονται να τρέμουν και να υπερβαίνουν τα όρια τους ενώ παράλληλα τείνουν να φωσφορίζουν.

Ένα οπτικό φαινόμενο που παρατηρείται είναι η «δόνηση» σε ορισμένα σημεία των χρωμάτων. Ειδικότερα, το άσπρο κείμενο σε μαύρο φόντο φαίνεται να ξεθωριάζει και να χάνεται, γεγονός το οποίο κάνει το κείμενο να φαίνεται θολό. Οι άνθρωποι που πάσχουν από αστιγματισμό ή μυωπία θα δυσκολευτούν ακόμη περισσότερο να διαβάσουν λευκούς χαρακτήρες σε μαύρο φόντο.

6 Οι άνθρωποι που πάσχουν από αστιγματισμό ή μυωπία θα δυσκολευτούν ακόμη περισσότερο να διαβάσουν λευκούς χαρακτήρες σε μαύρο φόντο.

Από την άλλη πλευρά, η γυαλάδα-halation είναι σπάνιο φαινόμενο όταν η φωτεινότητα της οθόνης είναι κανονική. Aυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Φωτεινή Λειτουργία (Light Mode), συστήνεται στους χρήστες που αντιμετωπίζουν πρόβλημα με τα μάτια τους όπως π.χ. αστιγματισμό.

Το άσπρο κείμενο σε μαύρο φόντο πρέπει να αποφεύγεται
Επιπροσθέτως σε όλα τα παραπάνω, οι Buchner and Baumgartner (2007), απέδειξαν ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί να διαβάζει πιο γρήγορα κείμενα μαύρου χρώματος σε άσπρο φόντο. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι, σύμφωνα με ποικίλες επιστημονικές μελέτες, ο εγκέφαλος χάνει την συγκέντρωση του και είναι πιο επιρρεπής σε λάθη, όταν διαβάζει κείμενο λευκού χρώματος σε μαύρο φόντο. Η επιστημονική κοινότητα έχει αποδείξει εδώ και περίπου 3 δεκαετίες, πως διαβάζοντας μία οθόνη με κείμενο χαρακτήρων μαύρου χρώματος πάνω σε λευκό φόντο όμοιο με αυτό του χαρτιού, συμβάλλει στην απόδοση μας.

Πότε να χρησιμοποιήσω την Σκοτεινή Λειτουργία
Σε περιβάλλον χαμηλού φωτισμού ώστε να ανακουφίσουμε την κούραση των ματιών.
Σε αρκετές εφαρμογές με πλούσιο γραφιστικό περιεχόμενο όπου δεν απαιτείται να διαβάσουμε μακροσκελή κείμενα (π.χ., Netflix, YouTube video, κλπ.). Έτσι ξεκουράζουμε τα μάτια μας και εξοικονομούμε μπαταρία (ισχύει μόνο για οθόνες τύπου OLED ή AMOLED).
Ως προγραμματιστής (ή δημιουργός περιεχομένου), όπου έχετε περιορισμένης έκτασης κείμενα και θα θέλατε να κάνετε το περιεχόμενο σας να εμφανίζεται ως αναδυόμενο εικονίδιο τύπου pop-up (π.χ. photo gallery).

Σε κάθε περίπτωση, όταν χρησιμοποιείτε την συσκευή σας, η απόφαση να ενεργοποιήσετε ή όχι την Νυχτερινή ή τη Σκοτεινή Λειτουργία είναι αποκλειστικά δική σας. Παρόλα αυτά, εάν δημιουργείτε οποιοδήποτε είδους περιεχόμενο στο οποίο θα εκτεθούν άλλοι άνθρωποι, η Σκοτεινή Λειτουργία θα πρέπει να χρησιμοποιείται σοφά ώστε να βελτιώνει την εμπειρία του χρήστη. Συνεπώς, αν αναπτύσσετε μία εφαρμογή, συνίσταται όχι μόνο να ενσωματώσετε με προσοχή την Σκοτεινή Λειτουργία στο σύστημα σας, αλλά επίσης να δώσετε στους χρήστες την επιλογή να ενεργοποιούν ή να απενεργοποιούν αυτή την λειτουργία όποτε αυτοί το επιθυμούν.

Βιβλιογραφία
Buchner, A., and N. Baumgartner. “Text – Background Polarity Affects Performance Irrespective of Ambient Illumination and Colour Contrast.” Ergonomics, vol. 50, no. 7, 2007, pp. 1036–1063., doi:10.1080/00140130701306413.
Cajochen, Christian, et al. “Evening Exposure to a Light-Emitting Diodes (LED)-Backlit Computer Screen Affects Circadian Physiology and Cognitive Performance.” Journal of Applied Physiology, vol. 110, no. 5, 2011, pp. 1432–1438., doi:10.1152/japplphysiol.00165.2011.
Gould, John D., et al. “Reading from CRT Displays Can Be as Fast as Reading from Paper.” Human Factors: The Journal of the Human Factors and Ergonomics Society, vol. 29, no. 5, 1987, pp. 497–517., doi:10.1177/001872088702900501.
Muter, Paul, and Paula Maurutto. “Reading and Skimming from Computer Screens and Books: the Paperless Office Revisited?” Behaviour& Information Technology, vol. 10, no. 4, 1991, pp. 257–266.,doi:10.1080/01449299108924288.
Schroeder, P., et al. “Developing Research-Based Guidelines for Improving Access to Small-Screen Displays.” International Congress Series, vol. 1282, 2005, pp. 1068–1070.
Tosini, G., et al. “Effects of Blue Light on the Circadian System and Eye Physiology.” Mol. Vis, vol. 22, 2016, pp. 61–72.